Het Oldehoofsterkerkhof is sinds de zomer van 2007 versierd met meer dan 100 hardstenen grafzerken. 24 van deze zerken verbeelden de contouren van de oude Sint Vituskerk. Ook zijn in een aantal zerken historische afbeeldingen uit de collecties van Historisch Centrum Leeuwarden gegraveerd. Van een kermisbiljet uit 1788 tot een advertentie voor een binnenlandse vlucht naar Amsterdam uit 1939… De gravures verbeelden fragmenten uit het dagelijks leven in Leeuwarden door de eeuwen heen. Een deel van de zerken is nog leeg, klaar voor kenmerkende afbeeldingen uit de toekomst.
1. Academie van kanarievogels, kermisbiljet uit 1788
Tot in de loop van de 19e eeuw vond er in Leeuwarden iedere zomer een jaarmarkt plaats. Bezoekers kwamen dan niet alleen naar de stad voor handelsactiviteiten, maar ook voor de kermis, die tegelijkertijd gehouden werd. Via pamfletten probeerden kermisartiesten het publiek enthousiast te maken voor hun optredens met Russische paarden, vrouwen met baarden of voorstellingen als de ‘academie van kanarievogels’.
22. Ordonnantie op de Bieren, 1755
Bier was eeuwenlang de meest geconsumeerde drank in Leeuwarden. Dit veranderde in de loop van de 18e eeuw toen steeds meer mensen koffie en thee gingen drinken. De ingrediënten voor deze exotische dranken werden uit de koloniën meegebracht.
Tot de Franse Tijd waren stedelijke overheden vrij om zelf belasting op bieren te heffen. Het Leeuwarder stadsbestuur belastte uitheemse bieren zwaarder dan het bier van de brouwers uit de stad. Zo beschermde hij enigszins de brouwnijverheid in Leeuwarden.
101. Fragment titelblad Trap der Jeugt, 1791
Rond 1640 bracht Leeuwarder schoolmeester Carel de Gelliers ‘Trap der Jeugt’ uit. Met dit schoolboekje konden kinderen leren lezen en schrijven. Leraren gebruikten ‘Trap der Jeugt’ vaak als vervolg op het bekende ABC-boekje. De Gelliers’ boekje begon met een herhaling van het alfabet. Daarna volgden lange rijen met woorden, die de kinderen moesten spellen. De woorden varieerden van namen van steden en dorpen tot bijbelse namen en begrippen. Zo ook woorden als ‘Paralipomenon’ en ‘Thessalonicenzen’.
31. Getuigenverklaring in het Liwwadders, 1730
Op 9 juli 1730 verstoorde de Leeuwarder kuipersgezel Arnoldus van Gorkum een parade op straat en werd door een militair tot kalmte gemaand. Van Gorkum schold daarop de militair de huid vol: ‘Ik schijt wat in dij en in alle officiers, du biste maer een honsvot en een schelm, ga met mij, ik sal dij de ogen toeslaen.’ Vervolgens raakte hij slaags met een andere soldaat en werd opgesloten in het Raadhuis. Van Gorkums scheldkanonnade werd opgeschreven in het verslag van de rechtbank en is daarmee één van de oudste bewaarde teksten in het Liwwarders.
102. Grafzerk weduwe François Halma
Grafzerk afkomstig uit de in 1940 afgebroken Galileërkerk aan de Tweebaksmarkt. Alle graven uit de Galileërkerk zijn overgebracht naar andere kerken in de provincie. Het graf van landschaps- en academiedrukker François Halma en zijn vrouw Magteld Pos werd overgebracht naar de Hervormde kerk van Minnertsga. In tegenstelling tot de grafstenen van de adellijke geslachten, die vaak rijkelijk versierd zijn met familiewapens, is de grafsteen van de Halma’s sober van aard.
52. Perronkaartje uit 1943
Reizigers zonder plaatsbewijs voor in de trein waren in de jaren 40 verplicht om op het station voor 5 cent een perronkaartje te kopen.
121. Aankondiging operavoorstelling ‘Der Barbier von Sevilla’
Vereniging de Harmonie presenteerde in 1900 de opera Der Barbier von Sevilla van het Stadtheater uit Bremen. De Harmonie opende in 1884 als sociëteit met theaterfunctie haar deuren voor het Leeuwarder publiek, dat lid van de vereniging moest worden om voorstellingen te kunnen bijwonen. Na de opening van de Harmonie hield de tegenover gelegen oude Schouwburg al snel op te bestaan (nu locatie Friesche Club). In 1995 werd aan het Ruiterskwartier de nieuwe Harmonie in gebruik genomen.
91. Oldehove op kwartetspel
Mag ik van jou…? De bekendste toren van Leeuwarden afgebeeld op een kwartetspel over de Friese steden Heerenveen, Franeker, Sneek en Leeuwarden.
62. Titel verjaardagsgedicht Theodorus van Gorkum
Lofdichten op bekende stadstypen waren in Leeuwarden in de 18e eeuw erg populair. De Leeuwarder boekdrukker en uitgever Anne Jeltema schreef in 1777 een lofdicht voor Theodorus van Gorkum, scherprechter (beul) en chirurgijn in Leeuwarden. Van Gorkum was als scherprechter van Friesland een bekende verschijning in de stad.
21. Controlekaart Elfstedentocht van 1912
Controlekaart van de Leeuwarder advocaat Mindert Evert Hepkema, oprichter en eerste voorzitter van de Vereniging De Friesche Elfsteden. Hepkema nam op 7 februari 1912 deel aan de tweede officiële Elfstedentocht. Controleurs plaatsten bij de stempelposten hun handtekening op de controlekaart. Inmiddels zijn de handtekeningen vervangen door stempels.
82. Reclame voor Phoenix Rijwielenfabriek
Advertentie voor de Phoenix rijwielenfabriek, die in 1905 aan de Zuidergrachtswal werd opgericht door Albert Schootstra. In 1969 werd de fabriek samen met enkele andere fietsfabrikanten uit het noorden overgenomen door Batavus in Heerenveen.
72. Stook bruinkolen-briquettes
Advertentie van fabrikant Hooghiemstra uit 1898. Hooghiemstra was 4 jaar eerder een brikettenfabriek begonnen aan de Willemskade. Naast bruinkoolbriketten leverde de fabriek ook briketten van berkenhoutskool. In menig Leeuwarder huishouden werden vroeger briketten gebruikt om een kachel of potkachel warm te houden.
111. Titelblad Friesche Lusthof uit 1621
Titelblad van de bundel Friesche lusthof van Jan Jansz. Starter, gedrukt in 1621 in Amsterdam. Starter (1593-1626) woonde van 1614 tot 1620 in Leeuwarden en was hier uitgever, boekverkoper, toneelschrijver en dichter. Hij richtte de rederijkerskamer ‘Och mocht het rysen’ op. Zijn gedichtenbundel ‘Friesche lust-hof’ uit 1621 is door Jacques Vredeman op muziek gezet. Starter trad later als historieschrijver in dienst van de graaf van Mansfeld en overleed tijdens een veldtocht in 1626 in Hongarije.
81. Fragment advertentie vergadering Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht
Vanaf het eind van de 19e eeuw waren in Leeuwarden verschillende bewegingen actief die streden voor algemeen kiesrecht en betere rechten voor de arbeiders. De Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht was in 1894 opgericht door vrouwen uit de gegoede burgerij en had ook een afdeling in Leeuwarden. De vergaderingen waren openbaar, niet-leden betaalden 10 cent entree. Het zou tot 1919 duren eer de vereniging haar ideaal verwezenlijkt zag.
32. Doopinschrijving Saksia van Uylenburgh
Op de onderste regel van de doopakte staat de naam van Saskia van Uylenburgh te lezen. Zij werd op 2 augustus 1612 gedoopt. Saskia woonde aan de Ossekop en was de dochter van de Leeuwarder burgemeester Rombertus van Uylenburgh en Siuckien Ulckedr. Aessinga. In 1634 trouwde Saskia in Sint Annaparochie met kunstschilder Rembrandt van Rijn, die zij via haar neef Hendrick van Uylenburgh had leren kennen. Het echtpaar kreeg vier kinderen, van wie alleen zoon Titus in leven bleef. Sakia overleed op 22 juni 1634 in Amsterdam aan tbc, nog geen dertig jaar oud.
71. Loffelijk getuigschrift
Getuigschrift van Johan Hendrik Beucker Andreae (1811-1865), dat aan het eind van zijn schoolcarrière werd uitgereikt. Beuker Andreae bleek een goede leerling. Later werd hij onder meer burgemeester van Leeuwarden (1851-1865) en advocaat bij het Provinciaal Gerechtshof.
51. Advertentie voor levertraan
Veel Leeuwarders zijn er groot mee geworden: levertraan. Samuel Draisma van Valkenburg opende in 1869 zijn levertraanfabriek in de Doelestraat. De zaken gingen goed. Decennialang was Draisma van Valkenburg marktleider in Nederland. De fabriek sloot in 1974 haar deuren.
12. Programma Harddraverij, 18 juni 1892
Harddraven was in de 19e eeuw de populairste sport in Friesland. Tijdens wedstrijden streden deelnemers vaak om een oorijzer, tabaksdoos of geldprijs. Jaarlijks vond op de gedenkdag van de Slag bij Waterloo op 18 juni in Leeuwarden de Keningsswipedei plaats. Koning Willem III kwam speciaal voor deze gebeurtenis naar Leeuwarden om de winnaar een gouden zweep te overhandigen. In 1892 viel deze eer te beurt aan koningin Wilhelmina, die met haar moeder Emma een bezoek aan Friesland bracht
2. Treinkaartje Leeuwarden-Heerenveen
Treinkaartje voor een retour Leeuwarden-Heerenveen van de NTM uit 1942. Om precies te zijn is dit het kaartje voor de terugreis vanuit Heerenveen. De route ging via Wirdum, waar destijds een treinstation was.
11. ‘Kom door de lucht’, affiche voor binnenlandse vluchten
In de jaren 30 van de vorige eeuw was het mogelijk per vliegtuig van Leeuwarden naar Amsterdam te reizen. Het affiche uit 1939 adverteert voor binnenlandse vluchten tussen Amsterdam, Rotterdam, Groningen en Leeuwarden. Een enkeltje Leeuwarden- Amsterdam kostte ƒ5,50. Hoewel een vlucht van Leeuwarden naar Amsterdam slechts een half uur duurde, werd er niet veel gebruik gemaakt van de vliegdienst. Reizigers verkozen de trein en auto boven het vliegtuig.
42. Dienstregeling stoomboot Paul Krüger, 1898
Tot halverwege de 20ste eeuw ging al het goederen- en persoonsvervoer in Nederland over water. Eerst gebeurde dit per trekschuit en zeilschip, later per stoomschip. Vanuit Leeuwarden werd gevaren naar de andere Friese plaatsen, als ook naar Amsterdam, Rotterdam, Kampen, Deventer en Groningen. Tijdens de winterdienstregeling in 1898 vertrok het stoomschip Paul Krüger iedere dag om 8 uur.
61. Toegangskaartje voor ‘de Overdekte’.
Generaties Leeuwarders hebben leren zwemmen in het Leeuwarder Overdekt Zwembad, in de volksmond ‘de Overdekte’ genoemd. Begin jaren 90 hield het zwembad aan het Jacob Catsplein op te bestaan. Zwemmers kunnen sindsdien terecht in het Kalverdijkje en de Blauwe Golf.
41. Overlijdensadvertentie Leeuwarder Courant, 1806
Al in de 19e eeuw werden in de Leeuwarder Courant overlijdensadvertenties geplaatst. Enkele dagen na het overlijden van zijn huisvrouw Hillegonde Meins op 22 maart 1806, maakte Sikko Haakma dit nieuws via een overlijdensadvertentie in de LC bekend.
92. Elfstedentocht Friesche Motorclub
Affiche van de Elfstedentocht voor motorrijders op 10 juni 1957. Dit evenement wordt al sinds jaar en dag op Tweede Pinksterdag door de Friesche Motorclub georganiseerd.
